កាលពីយូរលង់ណាស់មកហើយ នៅឯរាជនគរពែរ្ស ដ៏រុងរោចមាន ស្ដេចចក្រភពដែលគ្រងរាជសម្បត្តិលើបណ្តារាស្ត្រសុទ្ធតែជាជាតិក្រិកទាំងអស់។
ជាអកុសល មហាក្សត្រនោះកើតរោគគម្លង់កំណាចឈឺផ្សារក្រៃណា។
ហ្មពេទ្យទាំងប៉ុន្មានក្នុងនគរ និងមកពីទីចម្ងាយ ទោះខំប្រឹងព្យាបាលរោគ អស់ចំណេះមិនជាទៅជាទាល់គំនិតមិនដឹងប្រកបឱសថយ៉ាងដូចម្ដេចទៅទៀតសោះឡើយ ។ គ្រានោះមានពេទ្យយ៉ាងពូកែម្នាក់ ឈ្មោះឌូប័ន បានបង្គំខ្លួនចូលមកដល់ក្នុងរាជវាំងរ៉ាបរងម្តង។
ពេទ្យនោះបានសិក្សាសិល្បសាស្រ្ដតាមក្បួនក្រិក ក្បួនពែរ្ស៍ ក្បួនទុរ្ក៍ ក្បួនអារាប់ ក្បួនស៊ីរ្យ៍កនឹងក្បួនហេប្រឺ ហើយបានទាំងរៀនវិជ្ជាសារពើខាងវិទ្យាសាស្រ្តដោយជ្រៅជ្រុះផង បានស្គាល់ដើមឈើនឹងឫសឈើគ្រប់យ៉ាងដែលជាថ្នាំដ៏វិសេសឆុតឆាប់ដោយជាក់ច្បាស់ ។
រំឮកថា កាលបានដឹងច្បាស់ថា ស្ដេចខ្លួនកើតព្យាធិ៍ឃ្លង់ដូច្នេះហើយ ហ្មពេទ្យទាំងឡាយមើលអស់ចំណេះរសាយដៃ គ្រប់គ្នាមិនបានប្រកប ក៏នៅតែជំនៈ ចូលទៅថ្វាយបង្គំគាល់ស្ដេច ហើយយកសេចក្ដីក្រាបទូលថា ៖
« ឱ មហារាជាជាម្ចាស់ ទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំ ប្រសិនបើ ទ្រង់ព្រះរាជអនុញ្ញាតឲ្យ ថែព្រះរោគថ្វាយ ទូលព្រះបង្គំសូមសន្យានឹងកែថ្វាយបាន ដោយមិនបាច់ប្រើថ្នាំសោយឬថ្នាំលាបស្រឡាបឡើយ»
ស្ដេចក្រិក សណ្ដាប់ដូច្នេះហើយ ក៏ ថា៖
«ហៃ ពេទ្យកាល! បើអ្នកឯងប្រសប់ធ្វើឲ្យបានសម្រេចដូចពាក្យមែន ឯង នឹងឲ្យរង្វាន់ឲ្យពេញចិត្ត ពីយើងក្រៃណាសក្តិសម! ធ្វើឲ្យឯងព្រមទាំងគ្រួសារទាំអអស់ នៃពេទ្យទៅជាអ្នកអភិជនមហាសាល! ឯងជាពេទ្ររាជវង្សពេញកិត្តិយស ប្រសិនបើនឹងកំចាត់រោគចេញបានមិនបាច់ប្រើថ្នាំផឹកលាប!»
បានការស្រេចហើយពេទ្យឌូប័នក៏ក្រាបថ្វាយបង្គំលាថយចេញ មកផ្ទះរកវិធី។
គេបានធ្វើជាកូនឃ្លី ១ មានប្រហោង ក្នុងដងលបបញ្ចូលថ្នាំដែលបានផ្សំស្រេចនៅក្នុងប្រហោងនោះ ធ្វើស្រេចហើយក៏តាំងចាប់ធ្វើកូនឃ្លី ១ ទៀតមកជាមួយដែរ។
លុះព្រឹកស្អែកឡើងក៏កាន់យកចូលទៅគាល់ស្ដេច ហើយក្រាបថ្វាយបង្គំថា៖
« សុំឲ្យស្ដេចឡើងគង់សេះរាជយាន ទៅក្រសាលឃ្លីនៅកន្លែងដែលធ្លាប់ក្រសាល បំបាត់ការឈឺផ្សារនិងសង្រួមចិត្តព្យាបាលជម្ងឺ!»
ស្ដេចក្រិកក៏បានធ្វើតាមទាំងអស់ ។
លុះយាងទៅដល់កន្លែងនោះ ពេទ្យឌូប័នដើរចូលទៅជិតថ្វាយដំបងនឹងកូនឃ្លីទៅ ហើយទូលថា៖
« សូមព្រះករុណាយកដំបងវាកូនឃ្លីនេះទៅមកៗត្រាតែចេញកម្លាំង សើមព្រះហស្ថនឹងព្រះអង្គាកាលណា ព្រះហស្ថព្រះអង្គចេញចំហាយក្ដៅដល់ថ្នាំដែលទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំបានផ្សំដាក់ក្នុងដំបងនេះ ថ្នាំនេះនឹងរត់ចូលក្នុងព្រះអង្គជ្រាបសព្វសារពាង្គកាយ លុះញើស សើមៗហើយសូមព្រះអង្គឈប់វាយចុះ ព្រោះថ្នាំនេះបានជ្រាបសព្វហើយ!»
ស្តេចបានធ្វើតាមប្រាប់ដោយ ព្រះរាជាទ្រង់ចាប់ដំបងឃ្លី ហើយបោះកូនឃ្លីទៅមុខ ទើបទ្រង់ញាក់អាជនេយ្យតាមវាយ ១ ដំបងទៅ ។ ពួកមន្ត្រីដែលទៅលេងហែក៏វាយឃ្លីសងមក ស្ដេចក៏វាយសងទៅវាយចុះវាយឡើងជាយូរ លុះដល់ព្រះហស្ថនឹងព្រះកាយទាំងអស់សើមដោយញើស រីឯថ្នាំដែលនៅក្នុងដងឃ្លីបានជ្រាបចូលដូចពាក្យរបស់ពេទ្យ
ពេលគ្រប់យ៉ាងពិតជាដំណើរការដូចការរំពឹងនៃពេទ្យនោះចប់កាលណាព្រះអង្គត្រូវបានសុំយាងចូលដល់ព្រះដំណាក់វិញ ហើយទូលថា៖
«សូមស្តេចដុះជំរះព្រះកាយឲ្យខ្លាំងៗ រួចពីនោះសូមព្រះអង្គសំងំផ្ទំតាមសម្រួល ដល់ព្រឹកឡើងវេលាតើនព្រះរោគនឹងវិនាសអស់ក្នុងគ្រានោះ។»
ស្ដេចឃើញដូច្នោះទើបឈប់ក្រសាលហើយយាងចូលទៅកាន់ព្រះរាជនិវេសន៍វិញ ចូលស្រង់ព្រះគង្គា ធ្វើតាមបណ្ដាំពេទ្យគ្រប់ប្រការឥតមានល្អៀង។
លុះទ្រង់តើនចាកក្រឡាព្រះបន្ទំវេលាព្រឹកឡើង ក៏មានសេចក្ដីសោមនស្សឥតឧបមា ព្រោះរោគនោះវិនាសអស់រលីងពីព្រះអង្គហើយឥតឃើញមានស្លាកស្នាមអ្វីបន្តិចសោះ ។
ទ្រង់បានបង្គាប់ហៅពេទ្យឌូប័នចូលគាល់ មានទាំងមហាជនចូលសប្បាយអំណរ សោមនស្សក្នុងគ្រានោះរួមគ្នាទូទាំងជាតិ ។
ឯពេទ្យឌូប័នដែលចូលទៅក្នុងទីនោះ ក៏ក្រាបថ្វាយបង្គំឱនសិរសាទៀបរង់ចាំបទបញ្ជា។
ស្ដេចបានលើក ព្រះបន្ទុលសរសើរនាយកណ្ដាលជំនុំធំនិងបង្គាប់ ព្រះរាជទានភោជនាហារ សោយនៅតុជា ១ ជាមួយនឹងពេទ្យឌូប័នដោយការដឹងគុណក្រៃលែង។
ចាប់ដើមពីថ្ងៃនោះ រាជាសព្វព្រះហឫទ័យនឹងពេទ្យឌូប័នឥតឧបមា ទោះបានតបគុណយ៉ាងណាក្ដី ក៏ទ្រង់យល់ឃើញហាក់ដូចជានៅមិនទាន់ធួនល្មមឡើយ ហេតុនេះហើយបានជាទ្រង់ចេះតែព្រះទានរង្វាន់ដល់ពេទ្យថែមជាថ្មីរាល់ ៗ ថ្ងៃ ។
មានអគ្គមហាសេនារបស់ស្ដេចនេះម្នាក់ ជាមនុស្សអន្ធពាលកំណាញ់ឫស្យា ប្រសប់ខាងប្រព្រឹត្តការអាក្រក់គ្រប់យ៉ាង បានឃើញរង្វាន់ដែលស្ដេចព្រះទានដល់ពេទ្យនេះវេលាណាក៏កើតសេចក្ដីច្រណែនឫស្យាក្នុងវេលានោះ ហើយមានបំណងថានឹងទូលបង្ខុសឲ្យពេទ្យវិនាសចេញថ្ងៃណាមួយ។
ដើម្បីនឹងឲ្យបានសម្រេចតាមគំនិតដែលបានគិតទុកនេះ អគ្គមហាសេនាចូលទៅគាល់ស្ដេច ហើយមានពុតប្រើសេចក្ដីក្រាបទូលថា៖
«ឱរាជាដ៏មានទសពិតនៃខ្ញុំ! ទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំឃើញព្រះករុណាទ្រង់ទុកព្រះហឫទ័យលើមនុស្សក្រៅប្រទេសដែលទ្រង់មិនទាន់ស្គាល់ច្បាស់ នេះនាំឲ្យមានអន្តរាយដល់ព្រះអង្គមិនខាន ព្រះករុណាទ្រង់ព្រះមេត្តាប្រោសព្រះទានវត្ថុផ្សេងៗ ដល់ពេទ្យឌូប័ននោះ គឺទ្រង់មិនទាន់បានជ្រាបច្បាស់ថា ពេទ្យនោះជាមនុស្សក្បត់ ឯទូលព្រះបង្គំដឹងច្បាស់ជាវាចូលមកនៅក្នុងរាជវង្សនេះ វាប្រាថ្នាតែជីវិតព្រះអង្គប៉ុណ្ណោះ ។
គ្រានោះស្ដេចមានព្រះបន្ទូលថា ៖
«ត្រូវលោកមានភស្តុតាងមកផង!»
មនុស្សអាក្រក់ក៏បានពិតទូលទៀតឡើង៖
«នាយពេទ្យឌូប័ន ដែលបានបោះបង់ស្រុកពិតនៃ ខ្លួនមកពឹងពាក់អាស្រ័យក្នុងរាជវង្សព្រះអង្គនេះ គឺមានបំណងតែនឹងសម្រេចសេចក្ដីប្រាថ្នាដែលបានគិតទុកជាអង្វែងហើយ វាបានធ្វើទ្រង់កើតជាឃ្លង់មុនទើបព្យាបាលជាក្រោយទេ!!»
ស្តេចឮហើយក៏បន្ទោសភ្លាមថា៖
«មុនគិតថាយើងមាន ត្រចៀកស្រាលដោយតាមពាក្យឯងញុហញង់នេះ យើងនិទានរឿងមួយទៅឯងសិន!»
ស្ដេចក៏ផ្ដើមរឿងប្រាប់ទៅអគ្គ-មហាសេនាចិត្តអាក្រក់នោះថា កាលនោះមានស្ដេចមួយអង្គ ដែលមានភរិយាល្អជាអគ្គមហេសីនិងមានស្រីស្នំជាច្រើនហែរហមបម្រើ។ ក្នុងនោះ មានស្នំក្មេងកំណាចមួយឈ្មោះនាងមារ៉ាហ្សាឌីន ដែលចេះ កលមារយាឲ្យស្ដេចស្រឡាញ់លើសលប់ ។
ដោយការច្រណែននឹងមហេសី នាងនោះបានរកវិធីបង្កបញ្ហាដល់ព្រះអង្គ ហើយបានឃុបឃិតនិងពួហោរ៉ា ទូលបង្ខុសបង្ខូចថា ជារាសីនៃព្រះកុមារត្រូវជារាជបុត្រនៃអគ្គមហេសី គ្របលើចក្ររាសីស្តេចត្រូវនាំរាជកុមារទៅប្រហាជីវិតទើបបានសុខទាំងស្តេចនិងរាស្ត្រនូវនគរ។
ក្នុងគ្រានោះ ស្តេចជាបិតាមានព្រះទ័យស្រពោនក្រៀមជាពន់ពេក។
មហាមាត្យរបស់ទ្រង់ម្នាក់ដែលមានចិត្តស្មោះត្រង់និងមានចំណេះដឹងទូលំទូលាយ បានជំនៈ ចូលមកទូលស្តេចអំពីរឿងមួយ ដើម្បីពន្លឺពិចារណារឿងរាជកុមារ។
គឺនិទាន “រឿងបុរសមូស្លីមនិងសត្វសេក ១”។
មហាអាម៉ាត្រនិទានថា មានបុរសឥស្លាមម្នាក់ មានភរិយា ប្រកបដោយរូបល្អប្រពៃនាយ នោះស្រឡាញ់ភរិយាអាត្មាហួសប្រមាណ មិនដែលទៅណាឲ្យឃ្លាតឆ្ងាយ ១ វេលាឡើយ។
មានថ្ងៃ ១ ត្រូវមានធុរៈទៅស្រុកឆ្ងាយនឹងខានមិនបាន បុរសនោះក៏យាត្រាទៅកាន់កន្លែងលក់បក្សី ហើយទិញសត្វសេក ១ដ៏ឆ្លាត យកមកជាសេនាស៊ើបភរិយាខ្លួន។
ឯសេកនោះមិនគ្រាន់តែចេះនិយាយភាសាមនុស្ស ថែមទាំងមានប្រាជ្ញាវាងវៃចេះចាំរឿងរ៉ាវផ្សេងៗ ដែលបានដឹងបានឮនោះផង។
បុរសនោះយកសេកទៅដាក់ក្នុងទ្រុង ហើយនិយាយនឹងភរិយាអាត្មាឲ្យ ថែរក្សាឲ្យស្រួលល្អ ក្នុងពេលដែលខ្លួនមានដំណើរទៅនោះ ។
វេលាដែលត្រឡប់មកដល់ផ្ទះវិញ ចូលទៅសួរសេកនោះ អំពីហេតុភេទនានាក្នុងផ្ទះ កើតឡើងក្នុងគ្រាដែលខ្លួនមិននៅ សត្វសេកឆ្លើយប្រាប់អស់កិច្ចការស្ត្រីនោះរាំច្រៀងសប្បាយជាមួយទាសករមិនឃើញមាននឹកនាអ្វីស្នេហានៃប្តីខ្លួនបន្តិចណា។
ការណ៍នេះនាំឲ្យស្វាមីទៅរកហារស្ដីបន្ទោសដល់ភរិយា ។
នាងនោះគិតស្មានថា មានទាសីណាក្នុងផ្ទះលួចប្រាប់រឿងរាវនេះ ក៏ហ៊ានស្បថស្បែឲ្យប្ដីថា ខ្លួនមានចិត្តស្លូតត្រង់ឥតមានល្អៀងប្រែប្រួលទេ។
តែក្រោយមក នាងនោះបានដឹងថារឿងរ៉ាវទាំងប៉ុន្មានថាបែកចេញ ពីសត្វសេកដែលពូកែបូរបាច់និយាយប្រាប់ស្វាមី ។
លុះដឹងដូច្នោះហើយ ក៏គុំទុកតែក្នុងចិត្ត។
ថ្ងៃ ១ ស្វាមីត្រូវមានដំណើរទៅឆ្ងាយកំណត់ ១ ថ្ងៃ១យប់នោះ នាងក៏ប្រើទាសីម្នាក់ឲ្យយករហាត់ទៅរវៃនៅក្រោមទ្រុងសេក ទាសីម្នាក់ទៀតឲ្យយកទឹកទៅសាចពីលើដំបូល ទ្រុងធ្វើដូចជាភ្លៀង ឯទាសីម្នាក់ទៀតឲ្យយកកញ្ចក់ទៅឆ្លុះបញ្ចាំងដោយពន្លឺទៀន ឆ្លុះពីខាងឆ្វេងម្ដងពីខាងស្ដាំម្ដង រីឯបាវព្រាវទាំងប៉ុន្មាននោះក៏ទៅធ្វើតាមមុខក្រសួងតែរៀងខ្លួន តាំងពីក្បាលព្រលប់លុះដល់យប់ជ្រៅទើបឈប់ ។
វេលាថ្ងៃស្អែកឡើងប្ដីត្រឡប់មកវិញ ក៏ទៅពិចារណាសួរសេកទៀត អំពីហេតុកើតឡើងក្នុងផ្ទះ ឯសេកតបវិញថា ឱម្ចាស់ខ្ញុំអើយ ក្នុងវេលាយប់មិញនេះ រន្ទះផ្គរភ្លៀងបានធ្វើទុក្ខខ្ញុំទើសភ្លឺ ខ្ញុំបានរងសេចក្ដីលំបាកវេទនាឥតឧបមាណាស់បានអ្វីនឹងជម្រាបម្ចាស់ទៅ?
បុរសនោះបានដឹងប្រាកដថាក្នុងវេលាយប់នោះឥតមានផ្លៀងផ្គរសោះគិតប្រាកដថា ជា សេកនិយាយពាក្យមុសាវាទ ដូចជាពាក្យដែលប្រាប់កាលជាន់មុន អំពីកិរិយាមារយាទភរិយាខ្លួនក្តី ក៏សុទ្ធតែជាពាក្យពោលបង្កាច់ មិនពិតទាំងអស់ដែរ គិតដូច្នេះហើយ ក៏ទាញយកសេកពីទ្រុងបោកផ្ទប់ទៅលើដីដល់អន្តរាយជីវិតក្នុងគ្រានោះទៅ។
លុះដល់ថ្ងៃក្រោយមកទើបបានដឹងហេតុជាប្រាកដអំពីអ្នកជិតខាង ថាសត្វសេកនោះមិនបានពោលពាក្យកុហកបង្កាច់កិរិយាមារយាទភរិយាខ្លួនទេ បុរសម្ចាស់សេកដឹងហើយកើតសេចក្ដីសោកស្ដាយសត្វបក្សីមហិមា ព្រោះខ្លួនបានពិឃាតចោលដោយឥតពិចារណា ។
វេលាដែលបានសារស័ព្ទរឿងទាំងនេះ ប្រាប់អគ្គសេនាបតិដូច្នោះហើយ ស្ដេចក៏មានព្រះបន្ទូលតទៅទៀតថា ម្នាលអគ្គមហាសេនា ខ្លួនឯងនេះច្បាស់ជាមានសេចក្ដីច្រណែនឫស្យាដល់ពេទ្យឌូប័ន ដែលជាមនុស្សសុចរិត ឥតធ្វើអំពើអាក្រក់អ្វីដល់ឯងសោះ ម្ដេចក៏ឯងមកពោលបង្កាច់បំផ្លាញនាយ?
មនុស្សអាក្រក់នៅមិនអស់ចិត្តក៏តបតថា ៖
«រាជាអើយ ជីវិតសត្វសេកដែលបាត់បង់ទៅនោះមិ ក៏នជាថ្លៃថ្លាប៉ុន្មានឯណា! បុរសជាម្ចាស់សត្វនោះក៏មិនបានសោកស្ដាយជាយូរអង្វែងដែរ ដូចជា ព្រះអង្គក៏មិនគួរនឹងស្ដាយថា ជីវិតអ្វីពេទ្យម្នាក់នេះ? ចុះបើគេមានបំណងមិនល្អមែន រឿងគួរស្តាយសមថាមានទំហំកម្រិតណាដែរ?! បើលោតែក្រុមវា មានប្រាថ្នានឹងធ្វើជីវិតព្រះអង្គអន្តរាយ? ទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំ ដែលមានភារៈរក្សាអង្គមហាក្សត្រ កុំឲ្យមានសត្រូវណាមកបៀតបៀនបាន គួរណាស់តែអាចយកហេតុ មន្ទិលសង្ស័យសូម្បីបន្តិចបន្តួចមកទុកជា ការពិចារសំខាន់មែនគឺថាសូវសំឡាប់មនុស្សឥតទោសជាជាងសង្រ្គោះមនុស្សមានទោស !សូមព្រះអង្គស្តាប់តំណាលអំពីមហាអាម៉ាត្រមួយវិញដែលសមនឹងទទួលទណ្ឌកម្មពិតមែន!»
គ្រានោះស្ដេចក្រិកសួរទៅវិញថា ៖
«ចុះមហាមាត្យក្នុងរឿងអ្វីហើយ បានប្រព្រឹត្តដូចម្ដេចបានជាត្រូវទណ្ឌកម្ម ?»
អគ្គមហាសេនានោះ ទូលថា សូមព្រះអង្គទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ចុះ ទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំនឹងនាំមកនិទាន រឿង មហាមាត្យត្រូវទណ្ឌកម្ម។
