កិច្ចសម្ភាសន៍របស់អ្នកនិពន្ធម៉ីសន សុធារី ជាមួយកាសែត ដោយ ខេមបូណូមីស Cambonomist
សន្ទុះនៃការផលិតភាពយន្តក្នុងស្រុក ទាំងរឿងភាគ និងបញ្ចាំងនៅរោង ឬផ្សាយលើបណ្តាញ Internet កាន់តែមានភាពពុះកញ្ជ្រោលក្នុងមជ្ឈដ្ឋានសិល្បៈកម្សាន្តកម្ពុជា។ ទោះបីយ៉ាងណា ទីផ្សារពិតប្រាកដរបស់វិស័យនេះនៅតែមិនមានភាពប្រាកដប្រជា ធ្វើឲ្យមានមតិទោមនស្សលេចចេញជាបន្តបន្ទាប់ ដូចជា ខ្លះបន្ទោសថា រដ្ឋាភិបាលបានព្រងើយក្នុងការជួយវិស័យនេះ ខ្លះទៀតថា ទស្សនិកជនខ្មែរនៅតែមានគំនិតមិនជឿនលឿនក្នុងការជ្រើសរសនិយមនៃភាពយន្ត ហើយខ្លះទៀតថា ផលិតករមានសមត្ថភាពក្នុងព្រំដែនមួយក្រៅតម្រូវការទីផ្សារ។
ជុំវិញមូលហេតុនៃការពិបាកបោះជំហានទៅរកអនាគតច្បាស់លាស់មួយសម្រាប់អ្នកផលិតភាពយន្តក្នុងស្រុក លោក ថៃ សុធា និពន្ធនាយក ខេមបូណូមីស មានបទសម្ភាសន៍ពិសេសមួយជាមួយអ្នកនិពន្ធ ម៉ីសន សុធារី។
ខេមបូណូមីស៖ ឃើញថា ស្នាដៃនិពន្ធមួយចំនួនរបស់អ្នកស្រីបានទទួលជោគជ័យជាបន្តបន្ទាប់ នៅពេលផលិតទៅជាភាពយន្ត។ តើអ្នកស្រីមានយោបល់អ្វីខ្លះជុំវិញទីផ្សារភាពយន្តក្នុងប្រទេសកម្ពុជា?
អ្នកស្រី ម៉ីសន សុធារី៖ ការមើលឃើញរបស់ខ្ញុំ វីដេអូភាគនៅតាមស្ថានីយទូរទស្សន៍បានបង្ហាញនូវរបត់វិជ្ជមានគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលបំផុត ពីពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០១៧ រហូតដល់ត្រីមាសទីមួយក្នុងឆ្នាំនេះ! ការដំឡើងហិរញ្ញប្បទានពីកម្រិត ២០០០ដុល្លារអាមេរិកសម្រាប់រឿងមួយភាគ ៤០នាទី នៅមុនឆ្នាំ២០១៧ ឡើងដល់ ៥ពាន់ដុល្លារចាប់ពីពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០១៧ ដែលទូរទស្សន៍ CTN បាននាំមុខគេក្នុងការសាកល្បងជំហានថ្មីសន្លាងនេះ ដោយរឿង ស្រទន់មន្តស្នេហ៍ ជារឿងដែលចាប់ផ្តើម។ ចំពោះភាពយន្តចាក់ផ្សាយក្នុងរោងវិញ ពិតណាស់ នៅឆ្នាំ២០១១ យើងមានរោងភាពយន្តទំនើបមួយរបស់ Sabay ហើយនៅឆ្នាំ២០១៤ ក្រុម Major ត្រូវបានលោក ជី សិលា នាំចូលមកកម្ពុជា! រោងភាពយន្តជាទីផ្សារមួយសម្រាប់ប្រមូលយកមកឲ្យកម្ពុជានូវទស្សនិកជន ដែលខានបានទិញសំបុត្រចូលទស្សនាក្នុងរោងជាងមួយទសវត្សរ៍មកហើយ គឺចាប់តំាងពីការដួលរលំទៅនូវការផលិតកុនក្នុងស្រុកអំឡុងឆ្នាំ១៩៩៨! ទោះយ៉ាងនេះក៏ដោយ រហូតមកទល់ពេលនេះ ការផលិតកុនខ្មែរចាក់នៅរោង នៅតែបន្តស្ថិតក្នុងស្ថានភាព«តស៊ូ»! ខ្ញុំថា វិស័យនេះនៅតែស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលប្រកាសអាសន្ន ឈានទៅរកការដួលសាជាថ្មី ហើយដួលយូរជាងមុន ប្រសិនបើមនុស្សទំាងឡាយនៅក្នុងវិស័យនេះមិនអាចកំណត់បាននូវវិធានការអទិភាព!»។
ខេមបូណូមីស៖ បើអ្នកស្រីលើកឡើងអំពីវិធានការអាទិភាព បានន័យថា អ្នកស្រីអាចមើលដឹងពីឫសគល់នៃបញ្ហារបស់ភាពផុយស្រួយក្នុងវិស័យភាពយន្តខ្មែរ?
អ្នកស្រី ម៉ីសន សុធារី៖ ខ្ញុំមកក្រោយគេសម្រាប់ការងារនេះ តែមិនមែនមានន័យថា ខ្ញុំនៅឆ្ងាយពីភាពយន្តឡើយ! មនុស្សជាច្រើនដែលខ្ញុំជួប បានបន្ទោសលើកង្វះខាតនូវប្រភពផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានសម្រាប់គាំទ្រវិស័យនេះ ហើយគេជឿថា បើគេមានលុយច្រើនគេអាចធ្វើកុនល្អមួយ រួមទំាងការធ្វើទីផ្សារឲ្យកុននោះល្បីផង! តែខ្ញុំជឿថា យើងខ្វះលើសពីលុយ! យើងខ្វះអ្នកជំនាញ ខ្វះអ្នកស្រាវជ្រាវ ហើយយើងខ្វះការចូលរួមពីអ្នកពាក់ព័ន្ធ។ នៅពេលដែលយើងខ្វះស្នាដៃប្រកបដោយគុណភាព យើងបានចាញ់ប្រៀបជាទម្ងន់នៅក្នុងយន្តការ AFTA (Asian Free Trad Area) ដែលយើងបានក្លាយទៅជាអ្នករងគ្រោះដោយសារការនាំចូលពីប្រទេសជិតខាង ហើយក៏ជាផ្នែកមួយក្នុងការជាន់ពន្លិចភាពយន្តក្នុងស្រុកដែលកំពុងក្មេងខ្ចីស្រាប់!
ខេមបូណូមីស៖ យើងឃើញមានការបន្ទោសគ្នាច្រើនក្នុងវិស័យភាពយន្តខ្មែរ។ ខ្លះថា គេធ្វើរឿងបានល្អ តែគ្មានអ្នកទៅមើល ហើយថា ទស្សនិកជនខ្មែរចូលចិត្តតែរឿងរន្ធត់ រឿងប្រភេទឡឺកឺ សើចសប្បាយ! នៅត្រង់នេះ ខ្ញុំមានសំណួរទៀត តើអ្នកស្រីយល់បែបណាចំពោះរសនិយមទស្សនិកជនខ្មែរ?
អ្នកស្រី ម៉ីសន សុធារី៖ ខ្ញុំទទួលស្គាល់ថា ការរុករកមធ្យោបាយបំពេញចិត្តទស្សនិកជនតាមរោង ពុំមែនជារឿងដែលងាយនឹងនិយាយឡើយ! ទស្សនិកជនខ្លួនឯងក៏គាត់ឆ្លើយសំណួរនេះមិនបានដែរ។ បើប្អូន ថៃ សុធា សួរខ្ញុំថា តើខ្មែរចូលចិត្តតែរឿងខ្មោច និងរឿងឡឺកឺ ខ្ញុំថាទេ! ខ្ញុំជាចៃកុនម្នាក់! ជារៀងរាល់ខែ ពីរនាក់ប្តីប្រពន្ធនិងកូនតូចពីរនាក់តែងចំណាយតិចបំផុតក៏ ១០០ដុល្លារគ្រាន់តែទៅលើការមើលកុន! នេះមិនបញ្ជាក់ថា ខ្ញុំជាអ្នកមានទេ តែខ្ញុំយល់ថា គ្មានការចំណេញណាដែលមិនបោះទុននោះឡើយ! ការទស្សនានៅរោង វាខុសពីការទិញ Netflix មើលនៅផ្ទះ!
នៅក្នុងចំណោមទស្សនិកជន យើងនឹងអាចសង្កេតបានពីប្រភពពួកគេ ភេទ វ័យ កម្រិតវប្បធម៌ បទដ្ឋានរស់នៅ និងទំនោរនិន្នាការដែលគេកំពុងដើរពីលើ! ខ្ញុំថា ទស្សនិកជនខ្មែរមិនបានងប់ងល់នឹងរឿងរន្ធត់ ខ្មោច ឬឡឺកឺតែមួយមុខឡើយ! ភាពយន្តផ្សងព្រេង គំនូរជីវចល វិទ្យាសាស្ត្រ រឿងព្រេងនិទាន និងស្នេហាផ្អែមល្ហែមនៅតែទទួលមនុស្សពេញៗរោង។ ជួនកាល បើអ្នកបន្ទោសទស្សនិកជន អ្នកប្រហែលត្រូវគិតឡើងវិញ! ខ្ញុំគិតថា ទស្សនជនខ្មែរមានរសនិយមទំនើបឡើងជាលំដាប់ ប៉ុន្តែ ប្រហែលជាយើងមិនដឹងថា គាត់ត្រូវការអ្វីពីភាពយន្តក្នុងស្រុក! ប្រាកដណាស់ យើងមិនអាចធ្វើរឿងផ្សងព្រេង ឬព្រេងនិទាន ដូច ហូលីវូត តែយើងគួររុករកអ្វីម្យ៉ាងដែលពិសេសជាមួយនឹងលក្ខណៈដាច់ដោយឡែករបស់ខ្លួនឯង!
នៅឆ្នាំ២០១៤ លោក ប៉ុល វិបូ បានដាក់មហារបៀនខ្មែរមួយ ទៅក្នុងកុនដំបូងរបស់លោក គឺរបៀនស្បែកគង់ ដែលយើងនៅសល់តែការដំណាលតៗគ្នាមក! គ្រប់គ្នាសរសើរថា រឿងនេះបានល្បីកក្រើក ហើយគិតថា ជាយុទ្ធសាស្ត្រទីផ្សារដ៏ល្អដែលធ្វើឲ្យរឿងនេះជោគជ័យ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំយល់ផ្សេង ខ្ញុំយល់ថា យុទ្ធសាស្ត្រទីផ្សារពឹងផ្អែកដាច់ខាតលើចំណុចស្នូលល្អមួយរបស់សិល្បៈ! ការធ្វើទីផ្សារដែលគ្មានមូលដ្ឋាននៃការពិត គឺជាការបោកប្រាស់! យើងមិនអាចឃើញគេជោគជ័យ ហើយបន្ទោសថា គេចាយលុយទីផ្សារច្រើន ដោយមើលរំលងភាពពិសេសនៅក្នុងកុនរបស់គេឡើយ! គំនិតដែលមិនទទួលស្គាល់គ្នានៅតែជាសត្រូវដ៏ធំក្នុងការរុញទូកភាពយន្តខ្មែរឲ្យចេញទៅដល់ត្រើយ!
ខេមបូណូមីស៖ ចុងក្រោយនេះ យើងឃើញមានកុនពីររឿងដែលគេលើកឡើង ទីមួយរឿង ធ្មប់ ដ៏ជោគជ័យ ហើយនិងរឿង វិបល្លាស ដែលមានការជជែកលើបណ្តាញសង្គមថា ល្អមើល តែមិនជោគជ័យ តើសម្រាប់អ្នកស្រី អ្នកស្រីបកស្រាយយ៉ាងណាលើកុនមួយ ដែលមានគុណភាពខ្ពស់ ហើយគ្មានអ្នកមើល?
អ្នកស្រី ម៉ីសន សុធារី៖ ខ្ញុំបានមើលរឿង វិបល្លាស ប្រមាណ ៣០នាទី ដោយសារដល់ពេលខ្ញុំត្រូវទៅព្រលានយន្តហោះ ខ្ញុំស្តាយមិនទាន់បានបញ្ចប់ ព្រោះខ្ញុំចូលចិត្តគ្រប់ឈុតឆាកនិងបច្ចេកទេសរបស់កុននេះ! ភាពយន្តរឿងធ្មប់ ខ្ញុំមិនទាន់បានមើលនៅឡើយ ដោយសារតែមានបេសកកម្មជាន់គ្នារហូត! ខ្ញុំអាចឆ្លើយបានខ្លី ដោយប្រើទស្សនៈឯករាជ្យរបស់ខ្ញុំថា គុណភាពនៃភាពយន្ត តើយើងកំណត់តាមរបៀបណា? យើងកំណត់តាមបទដ្ឋានអ្វី? តើយើងរំពឹងថា អ្នកទៅទស្សនាជាអ្នកដែលមានសមត្ថភាពកំណត់បញ្ហានេះ? សម្រាប់ខ្ញុំ បើខ្ញុំចូលទៅមើលកុន គឺខ្ញុំមើលរឿងណាដែលទាក់ទងផ្សារភ្ជាប់ភ្លាមៗជាមួយបេះដូងខ្ញុំ! វាត្រូវតែចូលតាមភ្នែក ជ្រាបដល់បេះដូង ហើយបេះដូងខ្ញុំទទួលយកវា! ខ្ញុំជឿថា គ្រប់គ្នាក៏ដូច្នេះ! យើងទទួលយកសិល្បៈណាមួយមកបាន ដោយបេះដូង មិនមែនភ្នែកឡើយ ទោះសោតទស្សន៍ក៏ដោយ! ទស្សនវិជ្ជាសំខាន់នៅក្នុង មូលដ្ឋានគ្រឹះនៃសិល្បៈគ្រប់ប្រភេទ គឺបែបនេះ យើងមើលវាដោយបេះដូង បើវាភ្ញោចយើងបានឲ្យហូរទឹកភ្នែក ឬចំហមាត់ ឬញញឹមកក់ក្តៅ ឬសើចក្អាកក្អាយ នោះហើយ ជានិយមន័យនៃពាក្យថា «គុណភាព»។
យើងមិនអាចនិពន្ធបទមួយយ៉ាងពិរោះ ហើយប្រើបទភ្លេងមិនរណ្តំមួយ បង្គាប់ឲ្យវារត់ចូលជ្រៅទៅក្នុងបេះដូងអ្នកស្តាប់ឡើយ! មានអត្ថន័យហើយ ត្រូវតែមានភ្លេងល្អទៀតដែលជាយាននាំចូលទៅដល់បេះដូងបាន! សូមអ្នកផលិតកុនទំាងអស់គិតឡើងវិញ ពីយោបល់ទស្សនិកជនម្នាក់នេះ សួរខ្លួនឯងនូវសំណួរ២ ទីមួយ ដែលអ្នកកំពុងរំភើបជាមួយរឿងនោះ តើអ្នកប្រាកដទេ ថាបានបញ្ជូនប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពនូវការរំភើបនោះទៅដល់បេះដូងអ្នកដែលកំពុងមើល? ឬមួយ មនោសញ្ចេតនានោះបានជ្រុះតាមផ្លូវដោយសារការបញ្ជូនគ្មានប្រសិទ្ធភាព? បើមែន ប្រហែលជាមិនមែនកំហុសអ្នកមើលឡើយ!
ទីពីរ តើអ្នកចេះរបៀបបញ្ជូនសិល្បៈរបស់អ្នកទៅក្នុងបេះដូងអ្នកមើលកម្រិតណា? សូមកុំស្តាប់មតិអ្នកផ្សេងដែលអ្នកកោតស្ញប់ស្ញែងហើយព្រងើយកន្តើយនឹងមតិរបស់ទស្សនិកជន! ប្រសិនបើអ្នកចង់បានការគំាទ្រពីបុគ្គលម្នាក់ ទោះជាយ៉ាងណា ត្រូវចំណាយពេលយល់ពីអ្វីដែលពួកគេចង់បានពីកុនខ្មែរ ដោយសិក្សាពីកុនដែលគេជោគជ័យ ដូចជា ទឹកចិត្តម្តាយ ធ្មប់ ស្បែកគង់ ជាដើម។
ខ្ញុំជូនទស្សនៈមួយ របស់ Jean-Jacques Rousseau «អ្នកណាក៏មានការគិតនិងច្នៃប្រឌិតដែរ ប៉ុន្តែ តើអ្នកណាមានវិធីល្អជាងគេក្នុងការពន្យល់ឲ្យគេយល់ស្របនិងទទួលយក?» ហើយឈប់ទៅ ការបន្ទោសទស្សនិកជន! គាត់មិនមែនជាចំណាប់ខ្មាំងឡើយ!»៕
